Kosmos w muzyce

Zwana "księżycową"
Więc najpierw - Sonata Księżycowa Beethovena. Kto ją tak ochrzcił? Ludwig... Rellstab, niemiecki krytyk muzyczny i poeta. Pierwsza część utworu, spokojne Adagio sostenuto, przywiodła mu na myśl odbicie księżyca w tafli Jeziora Czterech Kantonów w Szwajcarii. Postanowił więc zrobić z tego swojego skojarzenia użytek...

Jezioro Czterech Kantonów

Nuty z nadanym przez Rellstaba imieniem ukazały się pięć lat po śmierci Beethovena, w 1832 roku.
I tak, od tego momentu Sonata fortepianowa nr 14 cis-moll op. 27 nr 2 Sonata quasi una fantasia stała się na zawsze Mondscheinsonate, Sonatą Księżycową.



Światło księżyca

Kolejnym utworem odnoszącym się do księżyca - tym razem już specjalnie - jest Światło księżyca (Clair de Lune) Claude'a Debussy'ego. Inspiracją dla francuskiego kompozytora był wiersz Paula Verlaine'a, pt. Światło księżyca.

 Dusza twa jest jak pejzaż wyszukany,
 Gdzie wdzięcznych masek krążą roje płoche
 I bergamasek tłum w pląsy porwany;
 Wszyscy w przebraniach, jakby smutni trochę.

 Sławią miękkimi piosnki swej tonami
 Zwycięską miłość i żywot swobodny,
 Lecz w szczęście swe nie wierzą, zda się, sami!
 Bukiety nut w księżyca blask łagodny

 Wplata noc pełna smutku i urody,
 W koronach drzew ptaszęce budząc chóry
 I w spazm zachwytu zmieniając plusk wody,
 Rozbryzgi fontann chłoszczących marmury.

(tłum. Roman Kołoniecki)

No widzicie, są tu bukiety nut, i taniec - bergamaska. To Debussy'emu wystarczyło by napisać całą Suitę bergamaską, z utworem Światło Księżyca na samym początku.


Muzyczny układ słoneczny

Jednym z najoryginalniejszych i najbardziej kosmicznych utworów jest suita Planety angielskiego kompozytora Gustawa Holsta, pisana w latach 1914-16. Składa się z siedmiu części. Kolejno jest więc - Mars, Wenus, Merkury, Jowisz, Saturn, Uran i Neptun. Każda z planet opatrzona jest krótkim opisem, np. Mars to the Bringer of War, Uran - the Magician, a Venus - the Bringer of Peace, itd.
W suicie nie ma Plutona - odkrytego w roku 1930 - ale to dobrze, bo obecnie, od 2006 roku,  nie uważa się go za planetę.

No to macie tu Marsa. Moim zdaniem jest straszny, szczególnie końcowe akordy. No ale jak inaczej można opisać "przynoszącego wojnę"?

A tu tajemniczy Neptun...

Późniejsi twórcy, komponujący muzykę do filmów science fiction, np. Gwiezdnych Wojen czy Star Treka, bardzo się na Holście wzorowali. Np. marsz, towarzyszący Lordowi Vaderowi przypomina Marsa.

Theremin

A na koniec - kosmiczny instrument - theremin. Kojarzycie wyjące, tajemnicze dźwięki z filmów o kosmitach? To właśnie dźwięki thereminu, wynalezionego przez rosyjskiego wynalazcę Lwa Termena w roku 1919. Ma on też na swoim koncie wiolonczelę bez strun i przynajmniej kilka świetnych, założonych w Ameryce podsłuchów :-) Żył  97 lat (1896-1993). W 1991 roku zapisał się do KPZR. Pytany, dlaczego to robi, gdy wali się Związek Radziecki, odpowiadał "bo obiecałem Leninowi"...

Na tym nagraniu Lew Termen prezentuje swój wynalazek. Objaśnia, co to w ogóle jest - oczywiście po rosyjsku, a potem gra, z akompaniamentem fortepianu.

Co jest najciekawsze w thereminie? To, że podczas gry się go nie dotyka, a tylko przybliża i oddala dłoń. To instrument z rodziny elektrofonów elektronicznych. Jego brzmienie wykorzystywano w muzyce filmowej od lat czterdziestych.

No i to tyle.

Obrazy
Fotografia jeziora  - Wikimedia Commons
Kosmos - Mgławica Carina, pobrana z Wikimedia Commons, z domalowaną przez mnie nutką:)