Dudy

Estońskie dudy

Dzisiaj pogadamy sobie o dudach. Ten instrument współcześnie kojarzy się głównie ze Szkocją, a jest przecież charakterystyczny dla muzyki wielu narodów.

Znany był już na starożytnym Bliskim Wschodzie oraz w Grecji i Rzymie. W średniowieczu stał się popularny w całej Europie: od Hiszpanii aż po Rosję.
Istnieje wiele odmian tego instrumentu.

Co łączy je wszystkie?

• Pierwotnie wykonywane były z koziej lub owczej skóry (stąd polska nazwa tego instrumentu - koza lub kozioł)
• Mają piszczałki melodyczne (obojowe lub klarnetowe) i piszczałki burdonowe, stale wydające niski dźwięk.

Trochę o polskich dudach

Zasadniczo możemy podzielić nasze dudy na dwa rodzaje:

• te, do których powietrze wdmuchuje się ustami (dudy podhalańskie i żywieckie)
• te, do których powietrze wdmuchuje się miechem poruszanym ramieniem (dudy wielkopolskie, gajda, kozioł czarny, kozioł biały)

Dudy wielkopolskie i kozioł czarny

Jak widać, w Polsce jest więcej dud pompowanych miechem. To dlatego, że taki instrument nie pozbawia muzyka możliwości śpiewania i może być instrumentem towarzyszącym.

Zygmunt Gloger pisze w Encyklopedii Staropolskiej:

Sławny pogromca Turków, Samuel książę Korecki, wzięty za czasów Zygmunta III do niewoli, pędzony pieszo do Stambułu, przygrywał na dudzie, by pocieszyć towarzyszów niedoli i lżejszym uczynić znojny pochód. Rej powiada, że szlachcic, kiedy sprosił na ucztę przyjaciół i sąsiadów, w oczekiwaniu latem na ganku, a zimą na piecu siedząc, wygrywał sobie na dudzie

Anioł z dudami - Jan Matejko

 O tym, jaki to był popularny instrument, świadczy też wiele przysłów, jak np.„Jak dudy grają, tak skaczą”, ,,Jak dudy nadmiesz, tak grają”, ,,Nie wie, w jakie dudy dąć”, czy „Niedźwiedź zdechł, dudy w miech”.
Albo pastorałka:

Kaczka pstra, dziatki ma
Siedzi sobie na kamieniu 
Trzyma dudki na ramieniu
Kwa, kwa, kwa, dziatki ma.



Fotografie: oczywiście Wikimedia Commons :)