Sonata h-moll Liszta

No i o czym by tu napisać? Zawsze jak mam ten problem, to myślę sobie, czego ostatnio słuchałam, co gram, z czym się zapoznałam, na co się natknęłam - i zawsze znajduję temat. A więc dziś będzie o Sonacie h-moll Liszta, której ostatnio słucham.

Jest to – przynajmniej dla mnie – bardzo intrygująca i dziwaczna kompozycja. Diabelska i fantastyczna. Mroczny początek, głuche akordy, dysonansowe współbrzmienia, liryczne, „chopinowskie” frazy, elementy dramatyzmu i szaleństwa, wirtuozerskie pochody po klawiszach, melodie pełne pasji, przywodzące na myśl sonaty Beethovena – wypisałam chyba wszystko, co mi się z tym niezwykłym dziełem kojarzy. Trochę po bałaganiarsku… ale taka właśnie jest struktura utworu. Wszystko z wszystkim – a jednak pasuje, nie kłóci się, i tylko z początku sprawia wrażenie chaosu. 

Lisztowi – oprócz wspaniałej muzyki – zawdzięczamy także inną, też bardzo ważną rzecz. Wizerunek wirtuoza. Romantycznego wirtuoza. Człowieka o wielkim talencie, pełnego pasji i charyzmy. Budzącego podziw szalonego i egzaltowanego geniusza. To wirtuoz w rozumieniu nowoczesnym, w stylu dziewiętnastowiecznym. Zdecydowanie ktoś inny niż antyczny Orfeusz.

Przykładem utworu doskonale korespondującego z takim typem artysty jest właśnie Sonata h – moll. To jednak nie pusto brzmiący, wirtuozerski fajerwerk – których Liszt w swoim dorobku ma również bardzo dużo. Sonata jest dziełem bardzo głębokim, wymagającym doskonałej techniki gry i umiejętności interpretacji. A od słuchacza – zrozumienia, skupienia. Trzeba się wsłuchać i chociaż spróbować zrozumieć, dlaczego artysta skonstruował to właśnie tak. Dlaczego jest „burza”, a potem ona ustaje, co znaczy ten liryzm, ten dramatyzm i te swoiste elementy zwątpienia, gdy pojawiają się tylko pojedyncze dźwięki…

Pokreślona przez autora strona rękopisu sonaty...

Sonata powstała mniej więcej w latach 1849 -1853, data zapisana na nutach przez kompozytora to 2 lutego 1853 r. Liszt miał wtedy lat 42, i już od sześciu lat nie występował na estradzie. Poświęcił się kompozycji – był to owoc znajomości z księżną Karoliną Sayn-Wittgenstein. Ona doskonale wiedziała, jaki Franciszek ma talent – i nie mogła pozwolić, by marnował życie na występy, na „trzepanie czupryną” i zbieranie oklasków. Pisałam o tym szerzej w artykule o jego II Rapsodii. 

Liszt – nowator i rewolucjonista – jako pierwszy wprowadził jednoczęściowy koncert i sonatę. Coś, co zupełnie nie do pomyślenia było wcześniej. Tak naprawdę, to w tych utworach można wyodrębnić części, ale słuchacz ma wrażenie, że to jedno długie dzieło. 

Cóż więcej można powiedzieć – posłuchajcie tej sonaty. Naprawdę warto, choć z miejsca zastrzegam, że nie jest to utwór łatwy, jak lisztowskie hity w stylu II Rapsodii Węgierskiej. Przez niektórych ekspertów-muzykologów Sonata h - moll uważana jest za najlepsze fortepianowe dzieło tego twórcy.

Po za tym – wpada w ucho. A przynajmniej mnie „wpadł” – ten dramatyczny szybki fragment, przypominający burzę lub sztorm…